ÜZÜMÜN SULTANLARI

ÜZÜMÜN SULTANLARI
Ünlü gezgin Evliya Çelebi seyahatnamesinde Malatya’nın havasının ve suyunun gayet latif olduğunu 7 Bin 800 bağ ve 600 bostanın bulunduğunu ve bu bağ ve bostanların tapu defterine kayıtlı olduğunu belirtmekte. Meyve ve sebzelerin bolluğundan bahsetmekte; yedi türlü ayvası, 20 türlü elmasının olduğunu vurgulayıp kayısısı, dürbül üzümü ve kirazının çok meşhur olduğunu yine çok meşhur bağ ve yaylalarının olduğunu belirtmektedir. Önce Keban, seksenli yıllardan sonra Karakaya, Atatürk barajları ve ilimiz sınırları içerisinde yapılan Çat, Polat, Sultansuyu barajları sonrası ilimizin ikliminde farklılıklar oluşmuş, karasal iklim yerini ılıman iklime devretmiştir. Günümüzde Malatya’da narenciye hariç her türlü meyve ve sebze yetiştirilmeye başlanmıştır.
Belirtmek istediğim konu Malatya’mızın her biri kayısı kadar lezzetli, değerli ürünlerinin yeterince tanıtılmadığı, satışa sunulurken ismi ile satışa sunulmadığı konusundaki eksikliklerdir.
İlgi alanıma girdiği için devamlı semt pazarları ile Eski Hal diye adlandırdığımız meyve ve sebze pazarına sık sık uğrar bazen alışveriş yapar bazen de gözlemlerde bulunurum. Pazar günü Malatya’ya özgü Şam şeftalisinin sonuna yetişip son kez damaklarımızda o eşsiz lezzetle bir şölen yaşatabilir miyim düşüncesiyle meyve ve sebze pazarına gittim. Şam şeftalisini maalesef bulamadım. 20’den fazla manavı gezdiğimde üzümler gözüme takıldı. Civar illerimize ait üzümler, Ege’nin çekirdeksiz üzümü ve Malatya ya özgü üzümler. Arapgir Köhnü Üzümü, Pütürge Kırmızısı Üzüm ve Kureyş Üzümü. Arapgir Köhnü Üzümü her 3 manavdan birinde yer alırken Pütürge ilçemizde yetişen Pütürge Kırmızısı ile Yeşilyurt yöresinde yetişen Kureyş Üzümünü sadece bir manavda gördüm. Hemen satın alarak 3 üzüm türünü, üzümün sultanlarını fotoğrafladım.
Aslında üzümün sultanları sadece bu üç üzümle sınırlı değil tabii ki, Banazı Karası, Tahannebi, Hacı Kıran, Mikeri, Hatun Parmağı, Mazırım, Peygamber Üzümü, Aşık Beyaz Üzümleri de tıpkı Evliya Çelebi’nin övgü ile bahsettiği 7800 bağdan günümüze kadar gelebilen üzüm çeşitleri.
Aslında hasadı erken olmasa Tahannebi Üzümünü de üzümün sultanları arasında fotoğraflamak gerekirdi ama sezonu geçtiği için sadece ismini telaffuz edebiliyoruz. Tahannebi Üzümünden biraz bahsetmek gerek, Malatya da artık günümüzde belli başlı birkaç manavda özel olarak satılan Tahannebi Üzümü çıktığında Malatya peyniri, tandır ekmeği veya sıcak pide ile birlikte 3’lü olarak kahvaltı da dâhil üç öğün özellikle esnaf kesimi tarafından severek tüketilen bir Malatya menüsüdür.
Aslında kayısının iklim vb. olaylardan etkilenerek, olmadığı veya hasadın bol olduğu dönemlerde fiyat düşüklüğünden etkilendiği yıllar da üzüm çeşitleri Malatya çiftçisi için bana göre bir nevi sigorta görevi görebilir.
Fotoğraf çekimi ve tadım için aldığım ürün fiyatını belirtmekte de fayda görüyorum Pütürge Üzümü kilo 6 TL, Arapgir Üzümü kilo 4 TL, Kureyş Üzümü kilo 6 TL; üzüm fiyatlarının 1 kilogram kuru kayısı ile eş değer olduğunu hatta işçilik ve benzeri maliyetleri de sayarsak kayısıdan daha iyi fiyatla satıldığını ve üreticinin cebine daha çok para girebileceğini belirterek ilimizin yerel değerlerine meyve ve sebzelerine önem vermeli, üretimine devam etmeli ve satışa sunduğumuz raflarda ise isimleriyle Malatya ürünü olduğunu övünerek belirtmeli diyorum.
Konu üzümden açıldığı için Arapgir ilçemizin coğrafi işaret tescilli Köhnü Üzümü ile Yeşilyurt ilçemiz sınırları içerisinde ve Beydağı’nın eteklerinde yetişen Banazı Karası üzümünün kurutularak ayrı bir değer kazandığını, antioksidan deposu olduğunu yine Aşık Beyaz Üzümünün ise Arapgir’de özel kesim yapılarak kilerde veya özel saklama yöntemleri ile saklanarak nisan, mayıs aylarına kadar taze olarak tüketildiğini de belirtmek gerekiyor.